Từ chỗ bị động đối phó với các đường dây 'việc nhẹ, lương cao,' các quốc gia Đông Nam Á đã tăng cường phối hợp, mở rộng trấn áp và tiếp cận vấn nạn này như một thách thức an ninh phi truyền thống.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Vietnam+)

Năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong nỗ lực trấn áp tội phạm lừa đảo tuyển dụng tại Đông Nam Á. Từ chỗ bị động đối phó với các đường dây "việc nhẹ, lương cao" hoạt động xuyên biên giới, các quốc gia trong khu vực đã tăng cường phối hợp, mở rộng trấn áp và từng bước tiếp cận vấn nạn này như một thách thức an ninh phi truyền thống, gắn với buôn người, cưỡng bức lao động và tội phạm mạng. Điều đó cho thấy Đông Nam Á đang chuyển từ phản ứng đơn lẻ sang hành động chủ động, có tính hệ thống và lâu dài.

Khi nhìn thấy quảng cáo tuyển nhân viên bán hàng qua điện thoại (telesales) tại Campuchia với mức thu nhập cao, anh Yang Weibin, 35 tuổi, người Đài Loan (Trung Quốc), đã không do dự. Công việc bấp bênh ở quê nhà, cùng những hình ảnh văn phòng hiện đại do "nhà tuyển dụng" gửi, khiến Yang tin rằng mình đang nắm bắt cơ hội đổi đời.

Thế nhưng, chỉ vài giờ sau khi hạ cánh xuống Phnom Penh, hộ chiếu của anh bị thu giữ, anh bị đưa tới một tòa nhà ở ngoại ô và buộc ký vào các giấy tờ không rõ nội dung. Từ một người đi tìm việc, Yang trở thành nạn nhân bị cưỡng ép tham gia các hoạt động lừa đảo trực tuyến.

Câu chuyện của Yang không phải cá biệt, mà là lát cắt tiêu biểu cho một thực trạng đáng báo động tại Đông Nam Á năm 2025, khi hàng chục nghìn lao động rơi vào bẫy "việc nhẹ, lương cao," hình thành một mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia có quy mô ngày càng lớn.

Lừa đảo tuyển dụng không phải hiện tượng mới, song năm 2025 đánh dấu mức độ mở rộng và chuyên nghiệp hóa chưa từng có. Viện Hòa bình Mỹ (USIP) ước tính, đến năm 2024, khoảng 500.000 người bị cưỡng ép tham gia các đường dây lừa đảo ở Đông Nam Á, tạo ra "hệ sinh thái tội phạm" trị giá hàng chục tỷ USD mỗi năm, với nạn nhân đến từ hơn 60 quốc gia.



Các công dân Hàn Quốc liên quan hoạt động lừa đảo sử dụng công nghệ được bàn giao tại sân bay quốc tế ở thủ đô Phnom Penh, Vương quốc Campuchia, tối 17/10/2025. (Ảnh: AKP/TTXVN phát)

Theo số liệu của USIP, các hoạt động lừa đảo trên mạng ở các nước khu vực sông Mekong có thể tạo ra tới 44 tỷ USD mỗi năm - một con số khổng lồ, gần bằng 40% tổng GDP chính thức của Lào, Campuchia và Myanmar cộng lại.

Thủ đoạn phổ biến là các quảng cáo việc làm trông có vẻ hợp pháp trên mạng xã hội và nền tảng tuyển dụng trực tuyến. Quy trình tuyển dụng được dàn dựng bài bản, từ phỏng vấn trực tuyến, thư mời làm việc đến các cam kết về điều kiện sinh hoạt. Chỉ khi tới nơi, nạn nhân mới nhận ra mình rơi vào nghịch lý: vừa là người bị lừa, vừa bị ép trở thành công cụ lừa đảo người khác.

Bên trong các khu phức hợp kín cổng cao tường, nạn nhân làm việc theo dây chuyền, đảm nhiệm các khâu như tìm kiếm "con mồi" trên mạng xã hội, tạo hồ sơ giả, giả danh cơ quan chức năng hoặc triển khai các kịch bản lừa đảo tình cảm, đầu tư.

Các "nhà máy lừa đảo" hoạt động 24/7, áp chỉ tiêu doanh thu, sử dụng bạo lực, đe dọa và thậm chí mua bán nạn nhân giữa các trung tâm với giá vài nghìn USD mỗi người. Một số đường dây còn móc nối với các công ty môi giới việc làm hợp pháp, khiến ranh giới thật-giả ngày càng khó phân biệt.

Đáng chú ý, theo Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM), khoảng 75% nạn nhân được giải cứu trong giai đoạn 2022-2023 là nam giới, trong đó gần một nửa có trình độ đại học. Điều này cho thấy các mạng lưới lừa đảo không chỉ nhắm vào lao động phổ thông, mà ngày càng tập trung vào nhóm trẻ, có kỹ năng số và ngoại ngữ.

Sự bùng phát của lừa đảo tuyển dụng trong năm 2025 phản ánh nhiều vấn đề mang tính cấu trúc. Thị trường lao động toàn cầu phục hồi chậm sau đại dịch COVID-19, cùng lạm phát và bất ổn kinh tế, đã đẩy nhiều người vào tình trạng bấp bênh, dễ chấp nhận các lời mời làm việc rủi ro.

Song song với đó, sự phát triển nhanh của công nghệ số và quảng cáo trực tuyến tạo điều kiện cho các thủ đoạn ngày càng tinh vi, từ hình ảnh văn phòng hào nhoáng, hồ sơ pháp lý giả đến video phỏng vấn deepfake. Các mạng lưới tội phạm vận hành theo mô hình xuyên quốc gia, phân tán từng khâu ở nhiều nước - từ tuyển dụng, vận chuyển, giam giữ đến rửa tiền - khiến việc điều tra và xử lý gặp nhiều khó khăn.

Khoảng trống quản lý tại một số khu vực biên giới, đặc khu kinh tế, cùng cơ chế kiểm soát còn hạn chế của các nền tảng mạng xã hội và tuyển dụng, đã tạo môi trường thuận lợi cho lừa đảo tuyển dụng lan rộng.

Hậu quả của lừa đảo tuyển dụng không chỉ dừng ở tổn thương tinh thần và thể chất của nạn nhân. Các quốc gia xuất xứ phải gánh chi phí lớn cho công tác giải cứu, hồi hương và hỗ trợ tái hòa nhập, trong khi nguy cơ chảy máu chất xám ngày càng hiện hữu.

Ở chiều ngược lại, những quốc gia bị coi là "điểm nóng" của các khu phức hợp lừa đảo phải đối mặt với nguy cơ suy giảm đầu tư hợp pháp, du lịch và uy tín quốc gia.

Năm 2025 chứng kiến sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận của các nước Đông Nam Á.

Thay vì chỉ coi đây là tội phạm mạng, nhiều quốc gia bắt đầu xử lý toàn bộ chuỗi tuyển dụng - vận chuyển - cưỡng bức lao động. Campuchia, Lào, Myanmar... đã tiến hành các chiến dịch quy mô lớn nhằm triệt phá, đóng cửa các khu phức hợp bị nghi là trung tâm lừa đảo, đặc biệt tại khu vực biên giới và đặc khu kinh tế. Hàng nghìn nạn nhân được giải cứu và hồi hương.

Việt Nam đã hoàn thiện hành lang pháp lý về viễn thông và an ninh mạng, tạo công cụ hữu hiệu bảo đảm môi trường mạng an toàn, minh bạch. Việt Nam cũng tích cực phối hợp với Liên hợp quốc và các quốc gia thông qua việc ký kết Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng - còn gọi là "Công ước Hà Nội" và tham dự các hội nghị quốc tế về phòng chống tội phạm mạng, tăng cường hợp tác quốc tế, nâng cao hiệu quả bảo hộ công dân và đấu tranh với tội phạm công nghệ cao.



Bộ trưởng Bộ Công an Việt Nam Lương Tam Quang ký Công ước của Liên hợp quốc về Chống tội phạm mạng. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)

Ở cấp độ khu vực, lừa đảo tuyển dụng lần đầu tiên được đưa vào chương trình nghị sự của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), phản ánh sự nhìn nhận đây là mối đe dọa chung, đòi hỏi nỗ lực tập thể và lâu dài. Hợp tác với Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế (Interpol) và Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODC) cũng được đẩy mạnh, với trọng tâm không chỉ nhắm vào đối tượng trực tiếp lừa đảo, mà cả các "mắt xích" tuyển dụng và tổ chức đứng sau.

Một dấu mốc quan trọng trong năm 2025 là việc Công ước Hà Nội được mở ký tại thủ đô của Việt Nam. Dù không trực tiếp đề cập đến lừa đảo tuyển dụng, công ước được kỳ vọng tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng để tăng cường hợp tác điều tra, truy tố và hỗ trợ tư pháp đối với các mạng lưới tội phạm lợi dụng không gian mạng để buôn người và cưỡng bức lao động.

Nhìn tổng thể, năm 2025 cho thấy lừa đảo tuyển dụng tại Đông Nam Á đã vượt xa phạm vi một hiện tượng tội phạm đơn lẻ, trở thành thách thức an ninh phi truyền thống gắn với biến động lao động, khoảng trống quản lý và sự phát triển nhanh của không gian số. Dù các biện pháp trấn áp đã tạo chuyển biến, các mạng lưới lừa đảo vẫn cho thấy khả năng thích ứng nhanh và liên tục thay đổi thủ đoạn.

Thực tế này khẳng định không quốc gia nào có thể đơn độc phá vỡ cạm bẫy "việc nhẹ, lương cao," mà cần một chiến lược toàn diện và thống nhất, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế.

Về lâu dài, chỉ khi các nỗ lực trấn áp được song hành với chính sách tạo việc làm an toàn, minh bạch và quản trị hiệu quả không gian số, khu vực Đông Nam Á mới có thể triệt phá tận gốc "ngành công nghiệp lừa đảo trực tuyến"./.

(TTXVN/Vietnam+)