Những lời quảng cáo 'tài liệu VIP', 'đề thi trúng tủ 100%' đang vẽ ra ảo ảnh về con đường ngắn nhất để đạt điểm cao. Nhưng, phía sau đó là một thị trường ngầm lừa đảo tinh vi bủa vây học sinh trên không gian mạng. Khi tiền mất không nhiều nhưng niềm tin học tập bị bào mòn, sự im lặng của nạn nhân vô tình nuôi dưỡng những chiếc bẫy mang tên điểm số, khiến áp lực thi cử trở thành mảnh đất màu mỡ cho các chiêu trò trục lợi.

“Tài liệu VIP” và chiếc bẫy mang tên điểm số

Dưới lớp vỏ hào nhoáng của những cụm từ như “chia sẻ kiến thức”, “hỗ trợ học tập”, một thị trường ngầm đang lặng lẽ phình to và bủa vây học sinh trên không gian mạng. Cùng với sự phát triển của học tập trực tuyến, việc tiếp cận tài liệu trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Nhưng, cũng chính từ đó, môi trường học tập online dần bị biến thành mảnh đất màu mỡ cho các nhóm lừa đảo sử dụng công nghệ khai thác triệt để. Chúng nhắm thẳng vào tâm lý muốn đạt điểm cao, nỗi lo thi cử đè nặng và sự thiếu kinh nghiệm của học sinh trong việc nhận diện rủi ro trên mạng.

Chỉ cần vài thao tác tìm kiếm với những từ khóa như “tài liệu ôn thi VIP”, “đề thi trúng tủ 100%”, “bí kíp đạt 9-10 điểm”, hàng loạt fanpage và group trên Facebook, Telegram lập tức hiện ra dày đặc. Các tên gọi đều được trau chuốt kỹ lưỡng, gợi cảm giác độc quyền và đáng tin cậy như “Kho tài liệu độc quyền”, “Giải đề nội bộ”, “Thầy cô chia sẻ đề gốc”. Hình ảnh đại diện thường là bảng điểm cao, giấy báo trúng tuyển hoặc những dòng bình luận được chụp lại với lời khen ngợi đầy phấn khích như “em mua trúng lắm”, “nhờ tài liệu này mà đỗ top”. Tất cả được bày biện để gieo vào đầu người xem cảm giác rằng, đây chính là lối đi tắt dẫn đến thành công trong các kỳ thi quan trọng.



Nhiều học sinh vì quá áp lực với thi cử nên quyết định lên mạng tìm kiếm các gói “tài liệu hỗ trợ”.

Trong vai một phụ huynh tìm tài liệu cho con ôn thi, phóng viên nhanh chóng nhận được những lời chào mời chắc nịch. Một tài khoản tự xưng là admin của nhóm luyện thi “VIP” khẳng định tài liệu “được tổng hợp từ giáo viên trong hội đồng ra đề, năm nào cũng trúng”; thậm chí, cam kết trúng 70-80% nếu học sinh ôn kỹ. Khi được hỏi về nguồn gốc, người này chỉ gửi lại hàng loạt ảnh chụp phản hồi của người mua trước đó, kèm lời khẳng định ngắn gọn: “Bên em làm lâu năm rồi, phụ huynh cứ yên tâm”.

Một người bán khác thẳng thắn hơn khi thừa nhận sức hút của các gói tài liệu nằm ở tâm lý lo lắng của phụ huynh và học sinh: “Thi cử giờ căng, ai cũng sợ con mình thua bạn kém bè. Có “tài liệu VIP” thì yên tâm hơn, dù trúng hay không”. Giá mỗi bộ tài liệu dao động từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, và càng sát ngày thi, mức “VIP” càng được đẩy cao.

Thực tế, chính những người mua cũng bước vào cuộc giao dịch này trong trạng thái nửa tin nửa ngờ. Chị N.T.H., một phụ huynh ở Hà Nội, cho biết đã chi gần 1,5 triệu đồng mua bộ tài liệu được quảng cáo là “đề gốc nội bộ” cho con thi chuyển cấp. “Mình cũng biết không thể trúng 100%, nhưng thấy nhiều phản hồi tốt quá, lại đúng lúc con lo lắng nên đành mua cho yên tâm”, chị nói. Sau kỳ thi, chị nhận ra tài liệu chỉ trùng một vài dạng câu hỏi phổ biến, “không khác nhiều so với đề luyện trên mạng”, nhưng “đã mua rồi thì cũng chẳng biết kêu ai”.

Với học sinh, tâm lý “có còn hơn không” và nỗi sợ bị bỏ lại phía sau càng khiến các gói tài liệu này lan nhanh. Một học sinh lớp 9 tại phường Hà Đông (Hà Nội) kể em mua tài liệu trong group kín trên Telegram vì “ai cũng mua, mình không mua thì lo”. Bộ tài liệu được gửi dưới dạng file PDF, không ghi tác giả hay nguồn biên soạn rõ ràng, nhưng vẫn được chia sẻ, chuyền tay nhau rất nhanh. Một học sinh khác đang ôn thi tốt nghiệp THPT thừa nhận: “Em không tin hoàn toàn, nhưng lỡ đề ra đúng phần đó thì sao. Áp lực lúc đó lớn hơn lý trí”.

Điểm chung trong những câu chuyện này là sự im lặng sau khi xuống tiền. Phụ huynh và học sinh đều không phản ánh, không khiếu nại, bởi khó xác định đúng - sai trong những lời hứa mơ hồ như “trúng tủ”, “đề nội bộ”. Chính sự mập mờ ấy, cộng với tâm lý lo âu trong mùa thi, đã nuôi sống một thị trường tài liệu ôn thi trá hình, nơi niềm tin được mua bán bằng những lời cam kết không ai chịu trách nhiệm đến cùng.

Các group này hiếm khi mở công khai. Chúng vận hành theo mô hình khép kín, có chọn lọc người tham gia. Muốn vào, học sinh phải trả lời vài câu hỏi mang tính thủ tục hoặc nhắn tin riêng để được admin xét duyệt. Ngay khi cánh cửa ảo ấy mở ra, người mới lập tức bị bao phủ bởi một không khí sôi động giả tạo. Bài đăng khoe thành tích xuất hiện liên tục, từ ảnh bảng điểm, giấy khen đến các đoạn tin nhắn cảm ơn được chụp màn hình cẩn thận. Mọi chi tiết đều được sắp xếp có chủ đích, tạo cảm giác đây là một cộng đồng học tập nghiêm túc, nơi có người thật chia sẻ trải nghiệm thật và kết quả thật.

Thế nhưng, phía sau lớp vỏ bóng bẩy đó là một kịch bản lừa đảo được dựng sẵn và vận hành khá trơn tru. Các admin thường tự khoác lên mình những danh xưng dễ tạo niềm tin như sinh viên trường top, trợ giảng các lớp luyện thi, thậm chí mạo danh giáo viên đang giảng dạy tại các trường chuyên. Họ không bán tài liệu theo cách đơn lẻ mà chia nhỏ thành nhiều gói khác nhau, từ cơ bản, nâng cao đến “VIP” và “VIP đặc biệt” trước kỳ thi. Mức giá được tính toán kỹ, chỉ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn đồng, đủ để học sinh không quá đắn đo, nhưng khi bán cho số lượng lớn, số tiền thu về không hề nhỏ.

Để củng cố niềm tin, các đối tượng thường tung ra một phần tài liệu gọi là demo. Phần demo này nhìn qua có vẻ chỉn chu, trình bày đẹp mắt, nhưng thực chất nhiều khi chỉ là tài liệu cắt ghép từ sách tham khảo, đề thi cũ hoặc nội dung trôi nổi trên mạng. Khi học sinh đã tin tưởng và chuyển tiền mua trọn gói, kịch bản lập tức đổi chiều.

Không ít học sinh phản ánh rằng, thứ được gọi là “tài liệu VIP” thực chất chỉ là những bài giải sơ sài, nhiều lỗi sai cơ bản, thậm chí sao chép nguyên xi từ các trang học tập miễn phí. Những lời quảng cáo hùng hồn như “trúng tủ 100%”, “đề thi giống 80-90%” nhanh chóng trở nên vô nghĩa. Khi người mua thắc mắc, phản hồi chỉ nhận được chỉ là những câu trả lời vòng vo quen thuộc như “do đề năm nay thay đổi”, “em chưa học kỹ” hoặc “tài liệu chỉ mang tính tham khảo”. Và, khi những câu hỏi trở nên dồn dập hơn, tài khoản bán hàng lặng lẽ biến mất, khép lại một phi vụ trót lọt, để lại phía sau là sự thất vọng và bất lực của những học sinh đã trót tin vào chiếc bẫy mang tên điểm số.

Khi nạn nhân im lặng và niềm tin học tập bị bào mòn

Điều đáng nói nhất trong những câu chuyện xoay quanh việc mua bán “tài liệu VIP” không nằm ở số tiền bị lừa, mà ở sự im lặng kéo dài của các nạn nhân. Phần lớn học sinh sau khi phát hiện mình bị lừa đều chọn cách bỏ qua, coi đó như một sai lầm cá nhân hơn là một vấn đề cần lên tiếng. Số tiền mất đi thường chỉ vài trăm nghìn đồng, không đủ lớn để làm đơn trình báo hay khiếu nại, nhưng với học sinh, đó có thể là khoản tiền tiết kiệm từ tiền ăn sáng, tiền tiêu vặt tích góp nhiều tuần.

Quan trọng hơn, nhiều em không dám nói với gia đình. Nỗi sợ bị trách mắng, bị cho là nhẹ dạ, cả tin khiến các em chọn cách giữ kín câu chuyện. Sự im lặng ấy khiến cú lừa không để lại dấu vết rõ ràng nào, ngoài cảm giác hụt hẫng và tự trách bản thân. Theo TS. Nguyễn Tùng Lâm, Chủ tịch Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội, người từng nhiều lần trao đổi với báo chí về áp lực thi cử và tâm lý học đường, khi học sinh bị đặt nặng kỳ vọng thành tích nhưng thiếu không gian chia sẻ sai lầm, các em rất dễ coi thất bại là điều đáng xấu hổ. Chính tâm lý sợ bị đánh giá đó khiến học sinh có xu hướng giấu kín trải nghiệm tiêu cực, kể cả khi bị lừa đảo hay tổn thương tinh thần.

Cũng chính từ sự im lặng ấy, các nhóm lừa đảo có thêm khoảng trống để tiếp tục tồn tại và mở rộng hoạt động. Một học sinh lớp 12 tại Hà Nội kể lại rằng, em thấy trong group có rất nhiều lời khen, nhiều bạn khoe điểm cao nên tin tưởng mua tài liệu. Khi nhận được file, em mới nhận ra nội dung quá sơ sài, thậm chí có phần sai kiến thức. Em thất vọng nhưng không dám nói với bố mẹ, chỉ coi như mất tiền để rút kinh nghiệm. Câu chuyện này không phải cá biệt, mà là tâm lý chung của nhiều học sinh đang rơi vào chiếc bẫy “tài liệu VIP”.



Một bộ “tài liệu VIP” người bán gửi cho phóng viên.

Sự im lặng ấy không chỉ giúp các đối tượng lừa đảo tránh bị phát hiện, mà còn vô tình tiếp tay cho chúng hoàn thiện kịch bản. Những fanpage cũ biến mất, những group mới được lập ra, với cùng một cách quảng cáo, cùng kiểu khoe thành tích, cùng lời hứa hẹn đánh trúng tâm lý. Vòng lặp cứ thế tái diễn, trong khi người bị hại cũ chọn cách rút lui, còn nạn nhân mới tiếp tục xuất hiện.

Hệ lụy của chiêu trò bán “tài liệu VIP” không dừng lại ở thiệt hại kinh tế. Nguy hiểm hơn, niềm tin vào việc học thật, thi thật đang dần bị bào mòn. PGS.TS Trần Thành Nam - chuyên gia tâm lý học giáo dục, từng phân tích trên nhiều bài viết và diễn đàn báo chí rằng khi học sinh tin vào “đề trúng tủ” hay “bí kíp điểm cao”, động lực học tập nội tại sẽ bị thay thế bằng tư duy đối phó. Việc học không còn là quá trình hiểu và tích lũy kiến thức, mà trở thành cuộc săn lùng lối đi tắt, khiến giá trị của sự nỗ lực bền bỉ bị xói mòn.

Trong khi đó, cô Nguyễn Thùy Linh (giáo viên môn Văn, Trường THCS Thanh Cao, Bình Minh, Hà Nội) cho rằng, từ việc trông chờ vào “tài liệu VIP”, học sinh rất dễ bị kéo sang những hành vi tiêu cực khác, từ học lệch, học tủ đến gian lận trong thi cử. Khi niềm tin được đặt vào “đường tắt”, việc học tử tế dần bị xem nhẹ. Niềm tin mù quáng vào “đề trúng tủ” vì thế không chỉ là một ảo tưởng nguy hiểm, mà còn là mảnh đất màu mỡ cho những lệch lạc trong nhận thức và hành vi nảy sinh.

Trong khi đó, các nhóm lừa đảo ngày càng tinh vi. Chỉ cần một group bị tố cáo, chúng sẵn sàng đổi tên fanpage, thay ảnh đại diện, lập group mới và tiếp tục kịch bản cũ. Các tài khoản bán hàng thường ẩn danh, sử dụng sim rác, ví điện tử trung gian hoặc tài khoản mượn danh, khiến việc truy vết gặp rất nhiều khó khăn. Không ít fanpage chỉ tồn tại đủ lâu để thu tiền, rồi biến mất không dấu vết, trước khi tái xuất dưới một cái tên hoàn toàn khác.

Một thực tế khác đáng lo ngại là nhận thức pháp luật của học sinh còn hạn chế. Nhiều em không biết rằng hành vi quảng cáo gian dối, cung cấp thông tin sai sự thật để chiếm đoạt tiền trên không gian mạng có thể bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật nếu đủ yếu tố cấu thành. Việc coi những cú lừa này là chuyện nhỏ, chuyện riêng vô tình khiến hành vi sai trái không bị ngăn chặn từ sớm.

Phía sau những lời hứa hẹn hào nhoáng, “tài liệu VIP môn học” thực chất chỉ là chiếc bẫy được dựng lên từ áp lực thi cử và sự thiếu kinh nghiệm của học sinh. Không có con đường tắt nào thay thế cho việc học thật, hiểu thật. Và, càng không có bí kíp nào đủ sức đảm bảo điểm số trên những group kín mờ ám, nơi mọi lời quảng cáo đều chỉ để phục vụ mục đích thu tiền.

Trong bối cảnh học tập ngày càng gắn chặt với không gian số, câu chuyện này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc trang bị kỹ năng số, kỹ năng nhận diện lừa đảo cho học sinh ngay từ sớm. Đồng thời, nó cũng đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt hơn từ các nền tảng mạng xã hội trong việc kiểm soát nội dung, cũng như từ các cơ quan chức năng trong việc xử lý các hành vi lừa đảo trực tuyến.

Bởi, nếu không có những biện pháp đủ mạnh và đủ sớm, “miếng mồi” mang tên môi trường học tập online sẽ còn tiếp tục bị xâu xé. Và, người phải trả giá sau cùng vẫn là những học sinh đang chật vật vượt qua áp lực thi cử, mang theo không chỉ gánh nặng điểm số, mà cả những vết nứt âm thầm trong niềm tin vào việc học tử tế.

Bảo Phương