Chuyển đổi số mở ra nhiều cơ hội cho phụ nữ và trẻ em gái, nhưng cũng khiến họ đối mặt rủi ro lớn từ lừa đảo và bạo lực trực tuyến. Tăng cường kỹ năng số và bảo vệ an toàn mạng là việc cần thiết để bảo đảm bình đẳng giới trong kỷ nguyên số.

Việt Nam là quốc gia có tốc độ chuyển đổi số nhanh của khu vực. Tính đến tháng 1/2025, cả nước ghi nhận 79,8 triệu người dùng Internet, tương đương 78,8% dân số; 75,2% dân số có tài khoản mạng xã hội, trong đó phụ nữ chiếm 51,2%. Không gian số mở ra cơ hội học tập, phát triển kỹ năng, khởi nghiệp trực tuyến và kết nối cộng đồng cho phụ nữ và trẻ em gái, nhưng cũng kéo theo nhiều rủi ro mới.

Bạo lực trực tuyến ngày càng phức tạp và khó lường

TS. Vũ Thu Hương, chuyên gia giáo dục cho rằng, những năm gần đây, cuộc sống của phụ nữ đã được cải thiện đáng kể nhờ sự cởi mở và tiến bộ về bình đẳng giới. Trong kỷ nguyên số, cơ hội tiếp cận thông tin ngày càng rộng mở, bất kỳ lúc nào cũng có thể tìm kiếm kiến thức phục vụ cuộc sống.

Tuy nhiên, cùng với cơ hội là không ít nguy cơ nếu thiếu hiểu biết hoặc không biết chọn lọc thông tin. Đối với nhiều phụ nữ ở vùng sâu, vùng xa vốn khó tiếp cận tri thức, môi trường số mang đến khả năng học hỏi và nắm bắt các cảnh báo, từ đó giúp họ trang bị kỹ năng phòng tránh rủi ro. Theo bà Hương, trước đây nhiều vụ bắt cóc, xâm hại phụ nữ chỉ được biết qua lời kể, thiếu cảnh báo chính thức, khiến không ít nạn nhân vẫn lặp lại những sai lầm. Ngày nay, nhờ công nghệ, thông tin về phương thức, thủ đoạn phạm tội được cập nhật nhanh chóng, hỗ trợ phụ nữ chủ động hơn trong việc bảo vệ bản thân.

“Việc đảm bảo an toàn trên không gian mạng trở nên cấp thiết bởi các đối tượng xấu có thể dễ dàng tiếp cận phụ nữ và trẻ em gái hơn trước. Nếu như trước kia hành vi tiếp cận nạn nhân chủ yếu diễn ra trực tiếp, thì hiện nay, không gian ảo mở ra nhiều hình thức dụ dỗ tinh vi. Những kẻ có ý đồ xấu có thể giả danh, tỏ ra quan tâm, xây dựng lòng tin rồi lừa nạn nhân đến những địa điểm nguy hiểm. Nguy cơ này không chỉ hiện hữu ở vùng sâu, vùng xa mà ngay cả phụ nữ ở đô thị cũng có thể trở thành mục tiêu nếu thiếu kỹ năng nhận diện rủi ro”, TS Vũ Thu Hương cho hay.



Cần có biện pháp bảo vệ hữu hiệu phụ nữ và trẻ em gái từ môi trường số (Ảnh: KT)

Bên cạnh đó, phụ nữ còn đối diện những hình thức tấn công trực tuyến ngày càng phổ biến như quấy rối, xâm phạm đời tư, bôi nhọ danh dự. TS. Thu Hương cho biết, chỉ với những kỹ thuật ghép hình, chỉnh sửa đơn giản, kẻ xấu có thể tạo ra hình ảnh, video mang tính xúc phạm, rồi phát tán lên mạng xã hội. Những nội dung giả mạo này gây tổn hại lớn đến danh dự, tinh thần của nạn nhân và có thể đi kèm các hành vi đe dọa, tống tiền. Thực tế tại Việt Nam cho thấy, nhiều vụ việc đã xảy ra nhưng chưa được thống kê đầy đủ. Phụ nữ luôn luôn đối mặt nguy cơ tiềm ẩn khi tham gia môi trường mạng.

Các nạn nhân của bạo lực trực tuyến thường rơi vào trạng thái hoảng loạn, lo sợ bị mọi người “nhìn thấu” và phán xét. Nhiều người mang cảm giác xấu hổ, tự cô lập, thậm chí nghĩ đến những giải pháp tiêu cực. Tâm lý bị tổn thương nặng nề đòi hỏi quá trình điều trị dài hạn và tốn kém. Tuy vậy, phần lớn nạn nhân lại có xu hướng che giấu vì mặc cảm, khiến sự hỗ trợ đến muộn hoặc không thể tiếp cận.

TS. Thu Hương nhấn mạnh, chỉ khi phụ nữ và trẻ em gái được trang bị đầy đủ kỹ năng, hiểu biết, cũng như nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ gia đình, cộng đồng và các tổ chức xã hội, những nguy cơ từ môi trường số mới có thể được giảm thiểu.

Xóa bỏ định kiến

Theo bà Nguyễn Phương Linh, viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý phát triển bền vững (MSD), thành viên Ban điều hành mạng lưới phòng ngừa và ứng phó bạo lực trên cơ sở giới (GBVNet), kỷ nguyên số mở ra nhiều cơ hội mới cho phụ nữ và trẻ em gái. Công nghệ giúp họ học tập, rèn luyện, tiếp cận các phương pháp tối ưu hóa tiềm năng và tham gia sâu hơn vào đời sống xã hội. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là những thách thức không nhỏ.

Một trong những rào cản lớn là định kiến giới trong lựa chọn ngành nghề. Các lĩnh vực đang được quan tâm như công nghệ, AI hay STEM vẫn bị mặc định là phù hợp với nam giới hơn. Điều này khiến cơ hội học tập và tham gia thị trường lao động của nữ giới trong các ngành trên bị thu hẹp. Chỉ khoảng 30% phụ nữ hiện làm việc trong lĩnh vực STEM và công nghệ. Thiếu hình mẫu phụ nữ thành công trong các ngành này cũng khiến nhiều em gái cho rằng, đây không phải con đường dành cho mình.



Bà Nguyễn Phương Linh, viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý phát triển bền vững (MSD), thành viên Ban điều hành mạng lưới phòng ngừa và ứng phó bạo lực trên cơ sở giới (GBVNet)

Ở khía cạnh khác, phụ nữ và trẻ em gái đối diện nguy cơ cao hơn trên môi trường mạng. Những vụ lừa đảo, dụ dỗ, bắt cóc thông qua không gian ảo gần đây cho thấy đây là nhóm dễ bị tổn thương. Nguyên nhân xuất phát từ việc nhiều người chưa có đủ kỹ năng công nghệ, thiếu kiến thức về an toàn mạng và còn mang tâm lý bị động do khuôn mẫu giới áp đặt. Khi đối mặt với các tình huống nguy hiểm, họ dễ bị tác động bởi cảm xúc, thiếu sự phản biện, từ đó gia tăng rủi ro bị xâm hại hoặc lừa đảo.

Bà Phương Linh nhấn mạnh, trong tháng hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa bạo lực trên cơ sở giới, điều quan trọng là bảo đảm phụ nữ và trẻ em gái có cơ hội bình đẳng trong tiếp cận công nghệ, nắm vững kỹ năng số để vừa khai thác lợi ích, vừa phòng tránh rủi ro.

Bà Phương Linh cho rằng, các nguy cơ trực tuyến tác động đến tất cả người dùng, nhưng phụ nữ chịu ảnh hưởng nặng nề hơn bởi các rào cản định kiến. Những thành kiến - thậm chí dưới dạng lời khen tưởng như vô hại, có thể trở thành “sợi dây vô hình” hạn chế cơ hội của phụ nữ. Chẳng hạn, việc ca ngợi phụ nữ “ngoan hiền”, “giỏi nữ công gia chánh” vô tình củng cố quan niệm rằng, phụ nữ chỉ phù hợp với vai trò gia đình, từ đó kìm hãm sự tự tin và khát vọng tham gia đời sống chính trị - xã hội.

Khi các định kiến này được lặp lại trên không gian mạng, chúng càng tạo thêm rào cản khiến phụ nữ và trẻ em gái khó phát huy hết tiềm năng. Ngoài ra, những rủi ro như lừa đảo, bắt cóc, bắt nạt trực tuyến hay thông tin độc hại khiến môi trường mạng trở nên thiếu an toàn, khiến họ e ngại tham gia các hoạt động xã hội hoặc các lĩnh vực đòi hỏi sự hiện diện công khai. “Để phụ nữ và trẻ em gái tự tin hơn trong kỷ nguyên số, cần tạo điều kiện để họ tiếp cận tri thức, làm chủ công nghệ và nhận được sự bảo vệ cần thiết khỏi các nguy cơ trên không gian mạng”, bà Nguyễn Phương Linh nhấn mạnh.



Chung Thủy/VOV.VN (Tổng hợp)