Không tin tưởng tuyệt đối kể cả khi video call. Không cài ứng dụng từ liên kết lạ. Không chuyển tiền khi chưa xác thực là những nguyên tắc để không bị lừa đảo trực tuyến dịp cuối năm.

Chủ động nhập sai tài khoản để khóa mật khẩu khi bị lừa đảo

Theo Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tính đến ngày 11/12, đã có 122/147 đơn vị báo cáo dữ liệu lên Hệ thống thông tin hỗ trợ quản lý, giám sát và phòng ngừa rủi ro gian lận trong hoạt động thanh toán (SIMO) của Ngân hàng Nhà nước.

Tổng cộng, hệ thống đã tiếp nhận 592.000 bản ghi liên quan các tài khoản thanh toán và ví điện tử có dấu hiệu nghi ngờ gian lận, lừa đảo hoặc vi phạm pháp luật. Cùng thời điểm, hệ thống đã phát đi 2,13 triệu lượt cảnh báo đến khách hàng, hơn 670.000 lượt trong số đó đã chủ động tạm dừng hoặc hủy giao dịch sau khi nhận cảnh báo, với tổng giá trị tương ứng hơn 2.570 tỷ đồng.



Nở rộ lừa đảo trực tuyến dịp cuối năm.

Được đưa vào vận hành từ năm 2025, hệ thống SIMO trở thành bước tiến quan trọng trong giám sát thanh toán của ngành ngân hàng. Hệ thống cho phép tổ chức tín dụng chặn giao dịch ngay lập tức hoặc yêu cầu bổ sung xác thực trước khi thực hiện giao dịch trực tuyến, giúp giảm đáng kể nguy cơ gian lận và bảo vệ tài khoản người dùng.

Trong cảnh báo về tình huống lừa đảo mới đây, ngân hàng Á Châu (ACB) đưa ra thêm các nguyên tắc an toàn cần lưu ý khi giao dịch trực tuyến. Theo đó, trong trường hợp phát hiện dấu hiệu hoặc nghi ngờ bị lừa đảo hoặc lộ lọt thông tin bảo mật, khách hàng nhập sai mật khẩu liên tiếp 5 lần để khóa quyền đăng nhập dịch vụ Ngân hàng số qua các ứng dụng hoặc liên hệ ngay ngân hàng để tạm khóa các dịch vụ.

Thứ hai, chỉ truy cập vào website chính thức của ngân hàng và ứng dụng giao dịch chính thức từ cửa hàng ứng dụng Apple App Store hoặc Google Play Store.

Đồng thời, khách hàng chỉ tải và cài đặt các ứng dụng trực tiếp trên các cửa hàng ứng dụng chính thức Apple App Store hoặc Google Play Store (CH Play). Khách hàng nên cập nhật ngay các phiên bản mới nhất của hệ điều hành Android, iOS (iPhone) và ứng dụng app ngân hàng nhằm vá các lỗ hổng bảo mật quan trọng đã được phát hiện.

Phía ngân hàng cảnh báo người dùng không truy cập vào đường link lạ được gửi qua tin nhắn, email, mạng xã hội từ nguồn tin chưa xác thực hoặc làm theo các hướng dẫn qua cuộc gọi mạo danh. Đồng thời không đăng nhập tên đăng nhập, mật khẩu và OTP SMS/ OTP Safekey vào các website lạ.

Các khách hàng không cài đặt các ứng dụng không rõ nguồn gốc. Cụ thể, đối với khách hàng sử dụng hệ điều hành Android: không tải ứng dụng bên ngoài CH Play (như qua file apk), không cấp quyền trợ năng (Accessibility) cho ứng dụng nếu không thực sự hiểu rõ bản chất các dịch vụ này.



Ba nguyên tắc tự bảo vệ khi mua sắm trực tuyến cuối năm

Không tin tưởng tuyệt đối kể cả khi video call. Không cài ứng dụng từ liên kết lạ. Không chuyển tiền khi chưa xác thực. Đây là 3 nguyên tắc "Không" trong bộ quy tắc "3 Không - 3 Nhanh" mà chuyên gia Vũ Ngọc Sơn từ Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia khuyến nghị người dân áp dụng.

Ngoài "3 Không", 3 nguyên tắc "Nhanh" mà ông Vũ Ngọc Sơn đề xuất bao gồm: Nhanh tra cứu khi nhận thông tin đáng ngờ, nhanh ngắt kết nối khi bị đe dọa hoặc thao túng, nhanh báo cơ quan chức năng khi phát sinh sự cố.

"An toàn không đến từ may mắn mà đến từ sự hiểu biết và chủ động", ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) nhấn mạnh.

Ông Vũ Duy Hiền, Phó tổng thư ký Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia cảnh báo đây là thời điểm tội phạm mạng hoạt động mạnh nhất. Hàng triệu giao dịch trực tuyến diễn ra mỗi ngày, và những bẫy lừa có thể được cài ở những hành động rất nhỏ. "Một cú click, một mã QR hay một cuộc gọi video tưởng như quen thuộc cũng có thể khiến người dân phải trả giá bằng dữ liệu cá nhân hoặc toàn bộ tài chính chỉ trong vài giây mất cảnh giác", ông Hiền cho biết.

Chuyên gia Vũ Ngọc Sơn cho rằng Việt Nam cần triển khai mô hình "Khiên 3 lớp". Mô hình này kết hợp pháp lý, công nghệ và kỹ năng. Về pháp lý, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 nghiêm cấm đánh cắp và mua bán dữ liệu. Dự thảo Luật An ninh mạng 2025 cấm sử dụng công nghệ giả mạo thông tin. Công ước Hà Nội thiết lập cơ chế phối hợp toàn cầu chống tội phạm mạng.

Về công nghệ, các ngân hàng triển khai xác thực nhiều lớp như mật khẩu, OTP, sinh trắc học. Hệ thống cảnh báo tài khoản phạm tội giữa ngân hàng với Bộ Công an giúp ngăn chặn giao dịch đáng ngờ. Công cụ nTrust của Hiệp hội giúp phát hiện link và phần mềm độc hại.

Về kỹ năng, ông Sơn cho rằng mỗi người dân cần trang bị kiến thức như "liều vaccine số". "Cẩm nang An ninh mạng" của Hiệp hội là nguồn tài liệu đáng tin cậy. Thế hệ trẻ được khuyến khích hướng dẫn ông bà, cha mẹ về an toàn mạng.

Tô Hội